Zofia Rydet. Zapis,1978 – 1990
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
25 września 2015 – 10 stycznia 2016
Wystawa stanowi prezentacją Zapisu socjologicznego, monumentalnego projektu fotograficznego autorstwa Zofii Rydet. Cykl ten realizowany był od 1978 roku, niemal do jej śmierci, do 1997 roku. Rydet rozpoczęła prace nad Zapisem w dość późnym wieku (mając 67 lat), już jako artystka o ustalonej renomie i pokaźnym dorobku wystawienniczym. Jej twórczość zajmowała osobną pozycję w środowisku polskich fotografów, zdominowanym wówczas przez mężczyzn i tendencje konceptualne. Na cykl Zapis socjologiczny składa się około 20 tysięcy zdjęć, wykonanych w ponad stu miejscowościach, głównie na Podhalu, Górnym Śląsku i Suwalszczyźnie.
Wystawa w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie jest próbą rekonstrukcji nigdy niezrealizowanej wystawy – z jednej strony bazującej na wskazówkach obecnych w notatkach i prywatnej korespondencji Zofii Rydet, z drugiej uwspółcześniającej jej dzieło za pomocą obecnie dostępnych technologii (zwłaszcza w przypadku nigdy niewywołanych odbitek).
Gospodarze odwiedzanych przez Rydet domów fotografowani za pomocą szerokokątnego obiektywu, zazwyczaj z mocnym fleszem, wydobywającym detale wnętrza pozują na tle ściany, patrząc prosto w obiektyw. Schemat ten Rydet powtarzała przez niemal trzy dekady. Przekonana, że zgromadzone w prywatnych przestrzeniach przedmioty i obrazy definiują ludzi oraz „pokazują ich psychikę”, postanowiła podjąć się misji archiwizowaniem wnętrz polskich domów. Interesowała ją związki ludzi z przedmiotami oraz architekturą, a także sposób w jaki indywidualne preferencje estetyczne, poglądy polityczne i religijne manifestują się poprzez aranżację przestrzeni prywatnej. „Dom jest (…) odbiciem społeczeństwa, cywilizacji i kultury, w której powstał, nie ma dwóch podobnych ludzi ani dwóch podobnych domów” – mówiła Rydet.
Świadoma niemożności ukończenia swojego dzieła i zarchiwizowania wnętrz wszystkich polskich domów (należy dodać, że w latach 80. „Zapis socjologiczny” poszerzył się o zdjęcia wykonane na Litwie, we Francji, Niemczech oraz w Stanach Zjednoczonych, gdzie artystkę zainteresowały zwłaszcza mieszkania polskich emigrantów), fotografowała z coraz większa zawziętością i niecierpliwością, rzadko wracając do zgromadzonych wcześniej negatywów. Rydet zaczęła także odwiedzać po kilku czy kilkunastu latach te same domostwa, próbując dokumentować przemiany jakie zachodziły na polskiej wsi. Jednocześnie Zapis socjologiczny rozpadł się na liczne podkategorie, wymykające się sztywnym regułom projektu. Niektóre z nich ewoluowały do rangi samodzielnych serii np. Mit fotografii (zdjęcia zdjęć), Kobiety na progach, Chorzy, Obecność (wizerunki papieża Jana Pawła II), Okna czy też Ginące zawody. Wiele zdjęć znajdującym się w analogowym archiwum „Zapisu socjologicznego” jest wynikiem obsesyjnego katalogowania różnych przedmiotów czy zdarzeń (np. telewizory, makatki, uroczystości, furmanki, monidła, nagrobki), lub też całkowicie wymyka się logice serii (różnego rodzaju kurioza, szkice do niezrealizowanych cykli o konceptualnym charakterze czy wizualnie atrakcyjne „błędy” fotograficzne, związane np. z dokumentowaniem luster).
Zofia Rydet nieustannie zajęta podróżowaniem i fotografowaniem, nigdy nie wykonała odbitek z większości zgromadzonych negatywów wchodzących w skład Zapisu socjologicznego. W rezultacie znana była dotychczas niewielka część tego dzieła, podczas gdy niektóre kadry powtarzały się na wystawach wielokrotnie, i to w różnych formatach.
Wystawa Zofia Rydet. Zapis 1978-1990 jest podsumowaniem trzyletniego projektu badawczego i popularyzatorskiego dotyczącego archiwum Zapisu socjologicznego Zofii Rydet, realizowanego przez cztery instytucje: Fundacją Sztuk Wizualnych, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Fundację im. Zofii Rydet oraz Muzeum w Gliwicach. Efektem tych działań jest m. in. digitalizacja i udostępnienie niemal kompletnego „Zapisu socjologicznego” oraz licznych materiałów źródłowych w internetowym archiwum www.zofiarydet.com.
W 2016 roku zostanie zorganizowana międzynarodowa konferencja naukowa w oraz ukażą się dwie książki wokół „Zapisu socjologicznego” (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie/The Chicago University Press oraz Muzeum w Gliwicach).
Zofia Rydet. Zapis, 1978 –1990
25 września 2015 (wernisaż godz. 19) - 10 stycznia 2016
MSN, ul. Emilii Plater 51, 00124 Warszawa
Organizatorzy: Fundacja Sztuk Wizualnych, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
Partnerzy: Fundacja im. Zofii Rydet, Muzeum w Gliwicach, Lablab
Kuratorzy: Sebastian Cichocki, Karol Hordziej
Projekt architektoniczny: Marcin Kwietowicz
Projekty graficzne: Pilar Rojo
Produkcja: Katarzyna Karwańska, Tomasz Gutkowski
Współpraca merytoryczna, kwerenda: Maria Sokół-Augustyńska, Zofia Augustyńska-Martyniak (Fundacja im. Zofii Rydet)
Wystawa dofinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
